Ασφαλιστικό: Πότε και ποιους συμφέρει η πρόωρη συνταξιοδότηση

Τα... SOS, οι ευκαιρίες αλλά και τα «πέναλτι» για όσους επιλέξουν να βγουν πρόωρα στη σύνταξη. Πώς διαμορφώνεται η τελική παροχή και τι πρέπει να προσέξουν οι ασφαλισμένοι σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Πώς λειτουργούν τα πλασματικά χρόνια.

Στη λύση της πρόωρης συνταξιοδότησης, προκειμένου να γλιτώσουν τις προωθούμενες νέες παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, σκέφτονται όλο και περισσότεροι ασφαλισμένοι.

Η επιμονή της τρόικας, και δη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), να προωθηθούν νέα μέτρα, εντός του 2014, που θα μειώνουν τη δημοσιονομική επιβάρυνση του προϋπολογισμού στη χρηματοδότηση του συστήματος, επαναφέρει τους φόβους για περικοπές συντάξεων και αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης σε χιλιάδες ασφαλισμένους.

Ανασφάλεια επίσης προκαλεί και η εφαρμογή του νόμου 3863 του 2010, από την 1η Ιανουαρίου 2015, παρά το γεγονός ότι οι ειδικοί επισημαίνουν πως οι μειώσεις τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του θα είναι περιορισμένες.

Υπό τον φόβο της μείωσης των συντάξεων και κυρίως του εγκλωβισμού στην ασφάλιση χωρίς τη δυνατότητα πρόωρης εξόδου, χιλιάδες ασφαλισμένοι αναζητούν ευκαιρίες στο ισχύον σύστημα, για ταχύτερη έξοδο από την αγορά εργασίας.

Μια σειρά ασφαλιστικών διατάξεων δίνει δυνατότητα εξόδου με μειωμένη σύνταξη, από τα 50 έως τα 60 για όσους πρόλαβαν να θεμελιώσουν δικαίωμα μέχρι το τέλος του 2012, με μεγάλες κερδισμένες τις μητέρες ανηλίκων. Για όσους κλειδώνουν το δικαίωμα από το 2013 και μετά πρόωρη σύνταξη -όπου αυτή προβλέπεται– δίνεται στα 62 (καθώς πλήρης σύνταξη καταβάλλεται στα 67).

Όσοι τελικά επιλέξουν τη λύση της πρόωρης συνταξιοδότησης οφείλουν να γνωρίζουν τα εξής:

- Η ποινή για κάθε έτος που υπολείπεται του ορίου ηλικίας είναι 6%. Εάν κάποιος δηλαδή επιλέξει να συνταξιοδοτηθεί 5 χρόνια νωρίτερα (εφόσον έχει το δικαίωμα) η σύνταξή του θα είναι μειωμένη κατά 30%. Αυτό ισχύει για όλα τα ασφαλιστικά ταμεία. Ειδικό καθεστώς ισχύει στο δημόσιο, καθώς όσοι θεμελίωσαν δικαίωμα μέχρι το τέλος του 2010 έχουν μείωση 4,5% τον χρόνο. Για όσους κλειδώνουν δικαίωμα από το 2011 και μετά το πέναλτι είναι 6% τον χρόνο, όπως και στα ασφαλιστικά ταμεία.

- Μια σημαντική πληροφορία για την οριστική επιλογή είναι ότι όσοι αποχωρήσουν πρόωρα δεν δικαιούνται πλήρη σύνταξη ακόμα και μετά τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας με το οποίο θα λάμβαναν την παροχή χωρίς μείωση. Στην πράξη, η μειωμένη πρόωρη σύνταξη θα καταβάλλεται μειωμένη εφ' όρου ζωής.

- Χαμένοι είναι οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα, που δικαιούνται αποζημίωση λόγω συνταξιοδότησης από την επιχείρηση όπου εργάζονταν. Η επιλογή της μειωμένης συνταξιοδότησης αφαιρεί από τον ασφαλισμένο το εκ του νόμου δικαίωμά του για λήψη του 40% της πλήρους αποζημίωσης στην περίπτωση της εξόδου του από την εργασία. Κι αυτό γιατί κατά τη μειωμένη συνταξιοδότηση η απόδοση της παροχής αποζημιώσεως γίνεται με τη ρητή συγκατάθεση του εργοδότη στην οικειοθελή αποχώρηση του εργαζόμενου.

-Στις περιπτώσεις εξόδου από την εργασία με το καθεστώς της πρόωρης σύνταξης ο ασφαλισμένος μπορεί να κάνει κανονικά χρήση των πλασματικών ετών για προσαύξηση αλλά και για θεμελίωση του σχετικού δικαιώματος.

Ωστόσο η αναγνώριση δεν φέρνει πιο κοντά το όριο ηλικίας για πλήρη συνταξιοδότηση, ούτε χαμηλώνει το τελικό ποσοστό μείωσης.

Προϋποθέσεις

Εκτός από τα απαιτούμενα όρια ηλικίας και τα έτη ασφάλισης που ανάλογα με το ταμείο, την οικογενειακή κατάσταση αλλά και το έτος θεμελίωσης δικαιώματος διαφοροποιούνται, υπάρχουν και επιπλέον προϋποθέσεις προκειμένου κάποιος να βγει τελικά με πρόωρη σύνταξη.

Στο ΙΚΑ για τη μειωμένη σύνταξη απαιτούνται τουλάχιστον 100 ένσημα (ημέρες ασφάλισης) κάθε χρόνο τα τελευταία 5 έτη πριν από την υποβολή του σχετικού αιτήματος. Οι ημέρες ασφάλισης αυτές είναι απαραίτητο να είναι πραγματική ασφάλιση ή επιδοτούμενος χρόνος ανεργίας. Δεν μπορεί δηλαδή να καλυφθεί με εξαγορά πλασματικών ετών.

Η προϋπόθεση αυτή δεν ισχύει για τις μητέρων ανήλικων τέκνων.

Για τα ταμεία των ΔΕΚΟ και των τραπεζών η προϋπόθεση αυτή είναι για 750 ημέρες την τελευταία 5ετία για τη χορήγηση μειωμένης σύνταξης. Στον αντίποδα, στο Δημόσιο δεν υπάρχει τέτοια προϋπόθεση.

Τα SOS των πλασματικών

Όσοι επιλέξουν να συνταξιοδοτηθούν νωρίτερα, με μειωμένη σύνταξη, πρέπει να γνωρίζουν κάποια... SOS που θα τους βελτιώσουν κατά τι την τελική παροχή.

Για παράδειγμα, στους ασφαλισμένους του Δημοσίου η συμφέρουσα επιλογή εξόδου είναι αφού συμπληρωθούν 6 μήνες και μία ημέρα από την ημερομηνία του διορισμού τους, εντός του έτους παραιτήσεως. Πρόκειται για το λεγόμενο «πλασματικό εξάμηνο», καθώς η σύνταξη υπολογίζεται με το επόμενο 35ο δίνοντας έτσι τη δυνατότητα κέρδους από 19 έως 32 ευρώ τον μήνα.

Ένα... τρικ για τους ασφαλισμένους του ΙΚΑ, που παρέχει τη δυνατότητα αύξησης της σύνταξης, είναι πριν από την αίτηση πρόωρης συνταξιοδότησης να έχουν συμπληρώσει ένσημα στην προηγούμενη κλίμακα.

Στις περιπτώσεις εξόδου από την εργασία με το καθεστώς της πρόωρης σύνταξης ο ασφαλισμένος μπορεί να κάνει κανονικά χρήση των πλασματικών ετών για προσαύξηση αλλά και για θεμελίωση του σχετικού δικαιώματος. Προσοχή όμως. Πρέπει να γνωρίζει ότι η αναγνώριση αυτή δεν φέρνει εγγύτερα το όριο ηλικίας για πλήρη συνταξιοδότηση ούτε βελτιώνει το τελικό ποσοστό μείωσης. Αυτό που μπορεί να πετύχει ο ασφαλισμένος είναι να θεμελιώσει νωρίτερα το δικαίωμα, είτε να βελτιωθεί το ποσό της σύνταξης, επί του οποίου όμως, θα υπολογιστεί η μείωση.

Ποσοστό μείωσης

Το πέναλτι στην πρόωρη συνταξιοδότηση ξεκινά από 4,5% τον χρόνο και φθάνει έως και 30% στην πενταετία. Όπως συμβαίνει, δε, στο σύνολο του ασφαλιστικού συστήματος, έτσι και στην περίπτωση της πρόωρης συνταξιοδότησης υπάρχουν διαφορετικές ταχύτητες στο ποσοστό της περικοπής:

1. Στα ταμεία του ιδιωτικού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα το ποσοστό μείωσης διαμορφώνεται στο 0,5% για κάθε μήνα που υπολείπεται από το όριο ηλικίας για την πλήρη σύνταξη (δηλαδή 6% τον χρόνο).

Το ανώτατο όριο της μείωσης είναι 30% σε περίπτωση που κάποιος αποχωρήσει πέντε χρόνια νωρίτερα. Τα ποσοστά αυτά διατηρούνται και σε όσες περιπτώσεις οι φορείς αυτοί συμμετέχουν στη απονομή παροχής με βάση τις διατάξεις της διαδοχικής.

2. Στο Δημόσιο υπάρχει διαφορετικό ποσοστό περικοπής ανάλογα με το πότε γίνεται η θεμελίωση δικαιώματος. Αυτοί που θεμελίωσαν δικαίωμα μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2010 το ποσό της σύνταξης που θα λάμβαναν ως πλήρη μειώνεται κατά 0,375% για κάθε μήνα πριν από τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας για την πλήρη σύνταξη. Το ποσοστό δηλαδή είναι 4,5% για κάθε έτος και συνολικά φτάνει το 22,5% την πενταετία.

Αντίθετα, όσοι θεμελιώνουν δικαίωμα από την 1η Ιανουαρίου 2011 και μετά θα δουν το ποσό της πλήρους σύνταξης να μειώνεται στην περίπτωση της πρόωρης κατά 0,5% για κάθε μήνα. Δηλαδή 6% τον χρόνο και μέχρι 30% για την πενταετία (όπως ακριβώς ισχύει και στον ιδιωτικό τομέα).